Biləvdə Kəngərli tayfasının 2 nəsli Kərim Sultan ağa və Əli ağa nəsilləri yaşamışlar.

Biləvdə Kəngərli tayfasının 2 nəsli Kərim Sultan ağa və Əli ağa nəsilləri yaşamışlar. Kərim Sultan ağa nəsli Kəngərli tayfasından - Naxçıvan xanlığının Vəkil (Sultan) qolunun, I Kərim Sultan Bilici Kəngərli övladlarından törəmişdir. Biləv mahalının hakimləri (naibləri) bu nəslin nümayəndələrindən təyin olunurmuş. Orılar da vergi və mükəlləfiyyətləri mahalın kəndləri arasında bölüşdürür, mahalın həyat və təsərrüfat məsələlərini qaydaya salır, məhkəmə və darğa (polis) hakimiyyətini icra edir, xanın bütün buyuruqlarını və göstərişlərini yerinə yetirirdilər. Bu nəslin nümayəndələri, başqa sözlə Biləv mahalına təyin olunan xanın naibləri - mirzəbəyilər öz ailələri ilə birlikdə indi də Biləvdə «Xanlıq məhəlləsi» adı ilə tanınan məhəllədə yaşayarlarmış. Hətta xanlıqdan sonrakı çar Rusiyası dövründə də Biləvi və ətraf kəndləri həmin nəslin sonrakı nümayəndələri - Əliməmməd ağa, Məmmədhəsən ağa, Kərim Sultan ağa idarə edirdilər. Onlar da Xanlıq məhəlləsində yaşamışlar. (Birinci Kərim Sultan Bilici Kəngərlidən başqa bu nəsildə İkinci Kərim Sultan - hərbi rəis və Kərim Sultan ağa da olmuşlar)

Kəngərli tayfasının ikinci-Əliağa nəslirıə mənsub ailələr kənddə hörmət və rıüfuz sahibləri olsalar da, onlar Naxçıvan xanları tərəfindən Biləv mahalına göndərilən mahal hakimləri və onların ailələrindən deyil, həmin tayfaya mənsub olan adi ailələrdən ibarət idi. Bu nəslin banisi Əli ağa, onun oğlu Fərəc ağa və nəvələri Paşa ağa, Cəfər ağa haqqında söhbətlər, rəvayətlər, xatirələr biləvlilərin yaddaşından hələ də silinməmişdir. Əli ağa nəsli heç «Xanlıq» məhəlləsində yox, başqa məhəllələrdə yaşamışdır. Keçən yüzillikdə Əbil Fətəliyevin və övladlarının yaşadıqları və indi də salamat qalan evi də XIX əsrin sonlarında Əli ağa tikdirmişdir.

Çar Rusiyası dövründə də Biiəvi və ona bitişik Behrud kəndini Kəngərli tayfasının bir nəslindən olan məmurlar - Əliməmməd ağa, Məmmədhəsən ağa, Kərim Sultan ağa və onlara yaxın qohum olan Əli ağa, onun oğlu Fərəc ağa idarə ediblər. Onlardövlət məmurları olaraq, kənddə qayda-qanun yaradır, onlara əməl olunmasına nəzarət edir, vergilərin yığılmasını təmin edir, yerli polis və məhkəmə funksiyalarını da yerinə yetirirdilər.

Haqqında danışdığımız ağalar xanlıq dövründə istifadə etdikləri xalisə (xarı ailəsinə məxsus) torpaqlarını öz əllərində saxlayaraq və maddi imkanları olduqları üçün başqa torpaq sahələrini də satın alaraq, həm də Biləvin iri mülkədarlarına çevrilmişdilər. Kərim Sultan ağanın və onun əmioğlusu Məmmədhəsən ağanın kəndin ən gözəl yerində - Gilançayla (Uluçayla) Parağaçayın qovuşduğu sahədə asan suvarılan, düzən və münbit torpaqlarda 10 ha-ya qədər «Ağalıq» bağından başqa, Civan şamı, Mollabağı, Uşqolyeri bağ sahələri, Cərəcir düzənliyindəki və Gəvəkdəki yaxşı, münbit yerlərdə xeyli əkin zəmiləri, qoyun sürüsü və naxırı var idi. Kərim Sultan ağanın Naxçıvan şəhərində də mülkləri və torpaq sahələri var idi. İndiki Naxçıvan aeroportunun yeri də Kərim Suitan ağanın idi. Naxçıvan xanlığına dair arxiv materialları içərisində xanlıqdan sonrakı çar Rusiyası dövründə Kərim Sultan ağanın Naxçıvan şəhərində böyük və yaraşıqlı evlə bərabər bahalı bir mülk alması barədə sənədlər də tapılmışdır.

Əliağanın və onun ailəsinin də yaxşı düzənlik, Uluçayın kənarında, səfalı yer olan Pərdəşöyündə 7 ha-dan artıq bağ sahəsi, xeyli əkin zəmiləri, sonralar Əliağa yurdu adlanan ayrıca yaylağı, sürü ilə davarı (qoyunu, keçisi) və çoxlu mal-qarası var idi. İndiki Gilançay kəndinin yeri bu ağaların biçənək, otlaq sahələri və mal tövlələri olan qışlaq ərazisi idi. Odur ki, onlar öziərini əsl biləvli sayırdilar. Biləvin təəsəbbünü çəkirdilər. Qonşu kəndlərlə ərazi üstündə, yaylaq üstündə, su üstündə və s. mübahisə və ya rnünaqişə olanda çoxfəallıqla Biləvin tərəfini müdafiə edirdilər.

Kərim Sultan ağa Peterburqda təhsil almışdı. Rus dilini mükəmməl bilirdi. Çar hökumətinin yüksəkçinli məmuru olmuşdu. Əsil zadəgan idi. Biləvdə yaşayan Kəngərli ağaların başqa övladları da hələ XIX əsrdə Tiflisdə, Qoridə və başqa şəhərlərdə mükəmməl təhsil almış ziyalılar idilər. Məmmədhəsən ağanın oğulları Əbil ağa və Balabəy ağa XIX əsrin axırlarında Biləvdə açılmış «uşolda» («rus- müsəiman» məktəbində) riyaziyyatdan və rus dilindən dərs demişlər. Haqqında danışdıqımız. Kəngərli nəsillərinin indiki nümayəndələri Biləv və Gilançay kəndlərində və Bakıda, Rusyada və başqa yerlərdə yaşayırlar.

• Tarix:2015-05-26